reportaż
MOTYW UKRYTY – Katarzyna Bonda & Bogdan Lach
Katarzyna Bonda, jest znaną pisarką kryminałów, o której kilkukrotnie już pisałam na swoim blogu. Ale tak dla przypomnienia. Urodziła się w 1977 roku w Hajnówce. Przez 12 lat pracowała jako dziennikarka w różnych redakcjach, między innymi w Super Ekspresie, Newseeku, Wprost, TVP, Miesięczniku Zdrowie, Naj, Ekspres Wieczorny. Wykłada w szkole kreatywnego pisania w Warszawie, utworzyła własną szkołę i portal o pisaniu. Jako pisarka powieści kryminalnej zadebiutowała w roku 2007 książką „Sprawa Niny Frank”, która została nominowaną do Nagrody Wielkiego Kalibru, a przez wydawnictwo Media Express została wyróżniona nagrodą Debiut Roku. Do polskiej powieści kryminalnej wprowadziła nowy typ detektywa, którym jest psycholog policyjny Hubert Meyer występujący w kilku innych jej kryminałach, a obecnie bohaterką jej kolejnych książek jest profilerka Sasza Załuska.
Bogdan Lach jest doktorem nauk prawnych, psychologiem śledczym, biegłym sądowym z zakresu psychologii, specjalistą w dziedzinie przestępstw związanych z użyciem przemocy. Jest pierwszym psychologiem śledczym w Polsce, który zajął się profilowaniem przestępców. Stworzył ponad 400 profili psychologicznych i kryminalistycznych nieznanych sprawców. Jest autorem książek „Profilowanie kryminalistyczne”, „Dzieciobójczynie” oraz „Zbrodnia niedoskonała”, a także kilkudziesięciu artykułów z zakresu psychologii śledczej publikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych.
Motyw ukryty to książka reportażowa, przedstawiająca najciekawsze sprawy z archiwum policyjnego psychologa śledczego.
PREMIERA KSIĄŻKI 20 MAJA 2020
Autorzy tej publikacji, pozwalają krok po kroku przejść czytelnikom przez kolejne etapy poszukiwań sprawców zbrodni. Odkrywają dowody i zbierają dane wiktymologiczne tam, gdzie na pierwszy rzut oka policjanci ich nie zauważają. Opisują dramaty nie tylko ludzi z półświatka, ale przede wszystkim takich zwykłych (przynajmniej z pozoru) ludzi.
(…) Ślady behawioralne, jakie analizuje psycholog, by stworzyć miarodajną opinię, to ślady na miejscu zdarzenia niewidoczne na pierwszy rzut oka z perspektywy detektywa czy technika kryminalistyki. (…) Każdy sprawca ma swój własny modus operandi. (…)
Czytając tę książkę, zastanawiałam się ile jest zbrodni, o których wiadomo kto jest sprawcą, ale nie można tego udowodnić. Co z tego, że wszyscy wiedzą, jak brak konkretnych dowodów pozwala przestępcy żyć na wolności i cieszyć się bezkarnością. Słowa przeciwko czynom, czy czyny przeciwko słowom?
(…) Przez te wszystkie lata Honorata nabrała fizycznego wstrętu do męża. Gardziła nim za jego nieporadność, mitomanię i dyktatorskie zapędy. A jednak podporządkowywała mu się ze strachu, sypiała z nim w jednym łóżku i regularnie współżyła (po czym wymiotowała). (…)
Najbardziej bolesnymi dla mnie jako czytelniczki kobiety, są opisy zbrodni dokonywane na dzieciach. Kobiety, które często również są bezsilne wobec swoich oprawców, to jednak dorosłe osoby, które mogłyby (gdyby nie paraliżował je strach) znaleźć pomoc, czy schronienie, ale dzieci są podwójnie bezradne, szczególne wtedy, gdy nie mają komu zwierzyć się ze swojej krzywdy, kiedy nie mają oparcia w dorosłych, którzy przecież powinni ich chronić przed zwyrodnialcami często mieszkającymi pod jednym dachem. I kiedy ułomne prawo tylko naraża je na dodatkowe cierpienie, a bezsilność urzędników jest tak ograniczona w czynach, że trudno uwierzyć w sprawiedliwość prawa.
(…) Dziadek Jerzy molestował Elwirę przez osiem lat. Babcia nie zrobiła nic, by jej pomóc. Wręcz pomagała mężowi i sama przyprowadzała wnuczkę do jego łóżka. Któregoś razu Elwira nagrała rozmowy i przebieg aktu seksualnego na dyktafon, po czym dostarczyła taśmę na komendę. Doniesienie przyjęto, ale babcia odmówiła składania zeznań. (…)
Autorzy w bardzo obrazowy sposób opisują różne typy inscenizacji zbrodni, wymieniając kolejno: inscenizację intencjonalną, gdzie sprawca z góry zakłada, że przedstawiony inny obraz swojej zbrodni przekona śledczych. Pozorowanie na miejscu pod wpływem sytuacji, gdzie znajdują się zbrodnie tzw. nielogiczne, przy których wartość uzyskanych korzyści jest niewspółmierna do skutku jak na przykład zabójstwo całej rodziny. A inscenizacja jako karta wizytowa sprawcy to nic innego jak cel odwrócenia uwagi od prawdziwego motywu zbrodni, skierowanie uwagi na siebie, dowartościowania siebe. Jest jeszcze inscenizacja przypadkowa, gdzie to przypadkowe lub zamierzone zmienianie miejsca zdarzenia nie jest wynikiem działania sprawcy, lecz rodziny ofiary lub osób, które odkryły zbrodnię.
Mamy tutaj również dogłębne analizy popełnianych samobójstw, gdzie profiler znajduje luki, jakich nie zauważali ani bliscy ofiary ani policja. Psychologiczne podejście do decyzji często wyjaśnia motywy jakimi kierują się samobójcy.
(…) To czynniki sytuacyjne jednak zdecydowały, że młoda siatkarka dokonała zamachu na siebie. Sygnałów wołania o pomoc było bardzo wiele. Większość została zignorowana (przez personel placówki, koleżanki, rodzinę), choć jeśli wziąć pod uwagę cechy osobowości ofiary – introwertywna, submisyjna – Lidka była jedynie w umiarkowanym stopniu podatna na sugestie otoczenia. (…)
Jak smutne jest to, że mimo ogromu cierpienia innych, ludzie zamykają oczy na to co dzieje się za ścianą. Paraliżujący strach nie pozwala im na udzielenie pomocy osobom, które jej w danej chwili potrzebują. Jak bardzo można sterroryzować środowisko, sąsiadów, rodzinę, gdzie czasami kilkadziesiąt osób boi się jednego szaleńca.
(…) Potem chwyta je za rączki i wspólnie biegną do korytarzyka, stukają do sąsiadki. Niestety tym razem nie zdążą się ukryć. Gąsior jest już na schodach. W ręku ma wędkę. Wiadro na ryby jest puste, jeśli nie liczyć połowy opróżnionej flaszki. (…) Zanim wyprowadzi cios, kobieta pochyla się, by zasłonić dzieci. (…)
Profilowanie kryminalistyczne jest metodą wspomagającą śledztwo i często właśnie uzupełniającą cały proces wykrywania. Moim zdaniem jest to nadal zbyt rzadko wykorzystywana możliwość psychologii śledczej. A ile można zyskać „wchodząc” w psychikę ofiary czy zbrodniarza.
Jestem fanką serialu kryminalnego „Mentalista”, i często obserwuję jak ważne w danym śledztwie jest przeanalizowanie nawet najdrobniejszych szczegółów, gdzie człowiek często patrzący z boku, widzi więcej niż bezpośrednio zaangażowani śledczy.
Polecam tę książkę szczególnie fanom kryminałów, Ne polecam jej osobom wrażliwym i empatycznym, bo opisane w niej niektóre sytuacje są bardzo drastyczne w przekazie, drastyczne ale jakże prawdziwe. Z pewnością miłośnicy reportaży znajdą w tej książce wiele, co ich zaciekawi. Nie jest to lektura lekka, łatwa i przyjemna, ale z całą pewnością bardzo WAŻNA. Ważna dla nas jako dla społeczeństwa, które doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że w naszym kraju bezkarność jest ważniejsza od odpowiedzialności karnej za popełnione czyny.
Dziękuję wydawnictwu MUZA.SA za propozycję przeczytania tej niesamowitej książki. Często słysząc słowa „zbrodnia”, „morderstwo”, „samobójstwo” nie zdajemy sobie sprawy z tego ile dramatu skryje się za tym słowami i to nie tylko dramatu ofiar, ale również dramatu sprawców zbrodni, którzy nie potrafią odnaleźć się w świecie normalnych ludzi, tylko cały czas musza udowadniać sobie i innym, że są lepsi, ważniejsi i inni od zwykłych ludzi.
ZAKONNICE ODCHODZĄ PO CICHU – Marta Abramowicz
Marta Abramowicz urodziła się w 1978 roku w Warszawie. Jest reporterką, badaczką społeczną, działaczką na rzecz praw człowieka, autorką dwóch największych przeprowadzonych w Polsce badań nad sytuacją społeczną osób. Absolwentka psychologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na UW. Pracowała jako dziennikarka. Przez blisko 10 lat, kierowała ogólnopolską organizacją pozarządową Kampania Przeciw Homofobii. Pod jej nadzorem powstał raport dotyczący sytuacji osób biseksualnych i homoseksualnych w Polsce.
WYDAWNICTWO KRYTYKI POLITYCZNEJ rok 2016
stron 213
Zakonnice odchodzą po cichu to książka reportażowa.
Autorka przez kilka miesięcy szukała kontaktu z byłymi polskimi zakonnicami, kiedy już do nich docierała okazało się, że nie chcą z nią rozmawiać. Czy czegoś się obawiały? Czy nie chciały rzucać cienia na swój były dom, jakim kiedyś był klasztor. Nie chcą źle mówić o zakonach, chociaż niejednokrotnie przeżyły za murami klasztorów istny koszmar. Milczą nawet przed rodziną. Głęboko w sobie zamykają przeszłość.
A jednak kilka z nich, może kilkanaście odważyło się opowiedzieć o tym, dlaczego opuściły miejsce, do którego w pewnym momencie swojego życia poczuły przyciąganie. Czy powołanie naprawdę istnieje? Czy spełniając swoje powołanie, nadal czują się wartościowymi kobietami? Na czym polega miłość do Boga, czy tylko na bezwzględnym posłuszeństwie w stosunku do Matki Przełożonej i pozostałych sióstr, modlitwie, i wyrzeczeniu się wszelkich przyjemności?
Autorka dzieląc się ze swoimi czytelnikami rozmowami z kilkoma młodymi kobietami, które odeszły z klasztorów ukazuje nam świat, o którym wielu z nas nie ma pojęcia. Myślimy sobie, że te młode dziewczyny są szczęśliwe oddając się Bogu, ale czy taka jest prawda?
Dla wielu z nas rygor klasztorny byłby czymś nie do zniesienia. Samotność, wszelkiego rodzaju zakazy i nakazy to gorsze od więzienia, a jednak wiele kobiet trwa w tym, wierząc, że właśnie TO jest ich SZCZĘŚCIE.
Cytat z książki, z pamiętnika siostry Doroty:
(…) Żyję w wielkiej ciszy. Z nikim nie rozmawiam. Nikt do mnie nic nie mówi. Żyję osobno. To byłoby dobre, gdyby był Bóg. Ale jego nie ma. Nie widzę wokół siebie ani jednej życzliwej twarzy, wszyscy są twardzi – żądają, wymagają, oceniają, sądzą, badają. Czuję się głupia. (…)
Od zawsze wiadomo, że kościół miał wielki wpływ na młode osoby, pracownicy tej instytucji często omamiając zapewnieniami spełnienia się w życiu, przyciągali do siebie osoby, które wierzyły. Wierzyły w Boga, wierzyły w dobroć, wierzyły w człowieka i… często bardzo się zawiodły.
Kobieta w klasztorze, umartwiająca się modlitwą i służebnością często ponad siły (dla kogo?), nie może być szczęśliwa. Te wszystkie nakazy i zakazy nie działają pozytywnie na normalny umysł. Prędzej czy później zaczynają wzniecać wewnętrzny bunt. Otwierają oczy na sytuacje absurdalne, które niby prowadzą do wiecznego zbawienia, do wiecznego szczęścia. Ale pozbawiają też często własnego zdania i to nie tylko dotyczącego szacunku do życia, ale przede wszystkim szacunku do siebie.
Władze kościelne od zawsze dyskryminowały kobiety, co zatem powodowało, że wiele z nich uważa się wybrankami Boga? Skoro posługa zakonna jest tak miła Bogu, to dlaczego sprowadza on te kobiety do najniższych życiowych ról? Robi z nich niewolnice, pozwala na to, aby były niewolnicami nie tylko własnych umysłów, ale przede wszystkim ludzi, i to nie tylko mężczyzn.
Księdzu wolno wiele, zakonnikowi wolno wiele a zakonnicy…???
Nie jest to lekka lektura, i z pewnością wielu katolików będzie oburzonych tym, że ktoś odważył się o tym głośno mówić. Ktoś podważył dobro Boga. Ale gdybyśmy wszyscy milczeli, to świat z pewnością by na tym nie zyskał. Może ta książka uchroni jakąś dziewczynę, która poczuje powołanie zakonne, i uważa, że tylko za murami klasztoru spełni się jako służebnica pańska. Nie jako kobieta, nie jako matka ale właśnie jako służebnica Boga, księży, Matki przełożonej i innych ludzi korzystających z tej jej „niewoli”.
Sens jakim miała być służba Bogu nagle zostaje zatracony, życie w zakonie często równa się z walką o przetrwanie w zakłamanym i trudnym do zrozumienia miejscu. Czym różnią się zakony od sekt? Może ktoś mi to kiedyś wytłumaczy.
Przyszłam na świat w rodzinie katolickiej, głęboko wierzącej i kultywującej wszelkie kościelne prawa. Dziś może nie uważam się za katoliczkę, może dlatego, że wszystko to zostało mi z góry narzucone i z czasem poznałam te czarne strony wiary, często „pseudo wiary”. Jestem agnostyczką, lubię wejść do kościoła i porozmawiać sobie z kimś, nie ważne kto to jest – Bóg, Anioł, Maryja… Lubię ciszę i zapach starych kościołów, ale nie czuję więzi z tą instytucją. Z pewnością daleko mi do głębokiej wiary w dobrodusznego, wszechmocnego Boga, którego nie ma tam, gdzie go najbardziej potrzebują.
Kiedyś przyjaźniłam się z pewną siostrą zakonną, było to ponad 40 lat temu, ale do dzisiaj pamiętam jej słowa, kiedy podczas pewnej rozmowy powiedziałam jej, że chciałabym wstąpić do klasztoru.
Ty nie jest do tego stworzona. Klasztor to nie miejsce dla ciebie, bo ty bardziej przysłużysz się Bogu, kiedy będziesz żyła normalnie, żyła jak wszyscy, żyła według Dziesięciu Przykazań Bożych. Uwierz mi, nigdy nie odnalazłabyś się dostosowując swoje życie do Pięciu Przykazań Kościelnych.
Dziś wiem, że nie trzeba być katolikiem, chrześcijaninem, aby być dobrym człowiekiem. Wtedy nie rozumiałam tego, co chciała mi przekazać siostra Irmina, dziś wiem, że ona dobrze wiedziała, że bardzo szybko stałabym się buntowniczką w tym nieznanym mi miejscu.
Bardzo gorąco zachęcam do przeczytania tej książki. Nie ważne czy ktoś jest wierzący, gorliwy katolik, czy agnostyk czy ateista. Z pewnością w wielu czytelnikach ta lektura wzbudzi oburzenie, ale wielu otworzy oczy na fakt manipulacji, jaki w ostatnich latach rozprzestrzenia się nie tylko w Polsce ale i na świecie. W imię Boga.
Nie twierdzę, że wszystkie klasztory kryją za swoimi murami nieszczęśliwe zakonnice, zapewne są takie zakony, w których te kobiety mogą spełniać się nie tylko w modlitwie. Pracują, przebywają wśród świeckich i są szczęśliwe. Oby każda młoda dziewczyna wstępująca do zakonu nie żałowała swojej decyzji.
LALKI W OGNIU – Paulina Wilk
Paulina Wilk urodziła się w 1980 roku w Warszawie, to młoda dziennikarka, reportażystka i pisarka. Studiowała w Instytucie Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie studiów redagowała magazyn „Obserwacje”, od 2000 roku pracowała w dziale kulturalnym „Super Ekspressu”. W latach 2003-2011 była dziennikarką „Rzeczpospolitej”, publikowała m.in. reportaże i recenzje muzyczne. Od 2012 współpracuje m.in. z „Tygodnikiem Powszechnym”, miesięcznikiem „Kontynenty” i TVP Kultura. Jej pierwsza książka „Lalki w ogniu. Opowieści z Indii” (Carta Blanca, 2011) została uznana za jeden z najważniejszych debiutów reporterskich ostatnich lat. Książka otrzymała m.in. nominację do Nagrody Literackiej Nike, Nagrody im. Beaty Pawlak, Nagrody Literackiej Angelus, Nagrody National Geographic Traveller i in. Autorka odebrała nagrodę Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera za najlepszą książkę podróżniczą 2011 roku. Paulina Wilk jest też autorką książek dla dzieci: „Przygody misia Kazimierza” (2012), „Lato misia Kazimierza” (2013) oraz „Podróże misia Kazimierza” (2014). Jest współzałożycielką Fundacji „Kultura nie boli” działającej na rzecz edukacji kulturalnej i promocji literatury, a także współorganizatorką Big Book Festival – międzynarodowego festiwalu książki, który od 2013 roku odbywa się w Warszawie.
CARTA BLANCA Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN rok 2012
stron 259
Lalki w ogniu. Opowieści z Indii to reportaż z Indii, którego treść zawiera zarówno cechy reportażowe jak i eseju.
Indie, kraj znany wielu ludziom z filmów bollywoodzkich w tej książce został pokazany z tej innej, gorszej strony. Codzienność Hindusów z kast niższych została przedstawiona w kilkunastu tematycznych rozdziałach, które przybliżają czytelnikowi świat biedy, brudu, ubóstwa, strachu, bólu i cierpień, na co dzień towarzyszących tym najbiedniejszym. Przedstawia rolę kobiet i dziewcząt w tym iście męskim świecie, już od narodzin skazanych na upokorzenia. Przybliża zarówno obrządki higieniczne jak i tak bliskie każdemu człowiekowi sytuacje intymne takie jak wypróżnianie, które często jest z jednej strony czynnością intymną a z drugiej publiczną. Autorka ukazuje Indie od strony kulinarnej, religijnej, społecznej i zarobkowej. Ujmując to krótko, wprowadza czytelnika w świat Hindusów, zarówno tych, których życie toczy się w rynsztoku, jak i tych, którym los zafundował wyższy status.
Autorka swoją książką, nie zachęca jednak do odwiedzenia tego pięknego a zarazem brudnego kraju. Przedstawiła go w wyjątkowo negatywnym świetle, tak jakby poza brudem, cierpieniem, kalekami i rynsztokami, potem i smrodem nie było tam nic innego, a przecież Indie to również piękny, kolorowy świat, dlaczego więc mamy go widzieć tylko z tej negatywnej strony.
Wiadomo, że przeciętny turysta nie trafi dobrowolnie w miejsca, które są dla tego kraju zarówno wstydliwe, jak trudne do zlikwidowania, bo ludności przybywającej do miast jest z każdym dniem coraz więcej, a brak środków do życia, brak wykształcenia i pochodzenie społeczne to smutna rzeczywistość dotykająca wielu Hindusów, często nawet tych, którym się w życiu powiodło.
Kilkakrotnie chciałam odłożyć książkę i pozostawić ją bez dokończenia, ale coś (sama nie wiem co) kazało mi do niej wracać. Nie powiem, żeby treść tej opowieści o Indiach mnie „porwała” i trochę mam żalu do autorki, że opowiedziała o tym pięknym kraju nie oszczędzając czytelnika i nie pozwalając mu na chwilę zachwytu. Przecież podróżując, z pewnością zobaczyła nie tylko te Indie, które opisała w swojej książce, ale musiała zobaczyć również piękne strony tego kraju. Nic nie jest tylko czarne albo tylko białe, i właśnie tych „kolorów” zabrakło mi w tej lekturze. Kolorowy (dosłownie) świat Indii nagle zobaczyłam w barwach szarych i smutnych.
Niech nikogo nie zwiedzie śliczna uśmiechnięta twarz dziecka, spoglądająca z okładki. To tylko iluzja do tego co znajduje się w mrocznej treści tej książki. I chociaż ukazane wszystko zostało w bardzo obrazowy sposób, tak obrazowy, że chwilami nawet czułam smród opisywany przez autorkę, co tylko oczywiście przemawia na korzyść talentu pisarskiego autorki, to bardzo brakowało mi chociaż namiastek radości, której przecież nie można zabrać nikomu.
Dziś wiem, że nigdy nie wybiorę się do Indii, nawet gdyby pozwoliła mi na to sytuacja finansowa. Zraziłam się co do tego kraju pokazanego bez najmniejszej próby odnalezienia w nim tego co piękne.
Polecam jednak tę książkę osobom, które lubią podróże, osobom ciekawym życia ludzi w innych stronach świata i o innych kulturach. Chwilami brutalna, chwilami odrażająca, a chwilami wzruszająca lektura z pewnością przeniesie czytelnika na jakiś czas do świata, w którym nawet nie wyobrażamy sobie życia. Wiadomo, że Indie to nie tylko kolorowy świat Bollywood, ale wiadomo również, że Indie to nie tylko płynące fekaliami rynsztoki.
