W CIENIU PAŁACU ZIMOWEGO – John Boyne

(…) Kiedy po latach wspominam tamtą chwilę, smutno mi się robi na duszy i czuję ból w sercu na myśl, że nie spełniła swoich marzeń. Nie ona wyruszyła na podbój Petersburga i Pałacu Zimowego. Nie ona zasmakowała czarodziejskiego życia w bogactwie i luksusie. Tylko ja. Mały Georgij. (…)

John Boyne to irlandzki pisarz mieszkający w Dublinie. Urodził się w 1971 roku. Ukończył Trinity College w Dublinie, studiował również twórcze pisanie na University of East Anglia. Jest autorem trzynastu powieści dla dorosłych jak i dla młodszych czytelników, a jego powieści publikowane są w ponad 50 językach. Największą sławę przyniosła mu książka Chłopiec w pasiastej piżamie, która została nie tylko przetłumaczona na wiele języków, ale również zekranizowana, przeniesiona na deski teatrów oraz baletów i oper. Autor jest laureatem trzech nagród Irish Book Adwards, a także wielu innych międzynarodowych nagród literackich.

W cieniu pałacu zimowego to dramat obyczajowy z domieszką romansu oraz mocnym tłem historycznym Rosji.

PREMIERA KSIĄŻKI (wydanie drugie) 19 LISTOPADA 2024 (pierwsze wydanie 08 czerwca 2011)

Jako młody chłopak Georgij pochodzący z ubogiej rodziny mieszkającej w niewielkiej rosyjskiej wsi, dzięki odwadze trafia do carskiego pałacu w Petersburgu, i otrzymuje za zadanie chronienie carewicza. Będąc w służbie u cara Mikołaja II jest świadkiem podstępnej gry Rasputina i z wzajemnością zakochuje się w najmłodszej córce cara, księżniczce Anastazji. Nie dane mu jest jednak pałacowe szczęście i po tym, jak rewolucja zmusza go do ucieczki na Zachód, przez długi czas wiedzie tułaczy los emigranta, cały czas myśląc o ukochanej. Kiedy wreszcie udaje się mu ją odnaleźć dochodzi do tragedii i Georgij znów zmuszony jest do ucieczki. Tym razem jednak nie ucieka sam. Po latach mężczyzna wspomina swoje młode lata będąc szczęśliwym mężem Zoji i ojcem przedwcześnie zmarłej córki. Ile go to nauczyło i kim jest tajemnicza Zoja, z którą spędził późniejsze lata? Czy ucieczka z rodzinnego kraju pozwoliła mu na spokojne życie w miejscach, w których do końca swoich dni jest emigrantem?

Myślę, że o morderstwie carskiej rodziny słyszał każdy, kto chociaż trochę interesuje się historią. Głośno komentowana przez wielu śmierć całej rodziny Romanowów oraz ich najbliższej służby odbijała się echem przez wiele lat. Wielu spekulowało na temat tego, że tę tragedię ktoś nawet przeżył, ale ile jest w tym prawdy, a ile spekulacji nikt nie wie.

Pamiętam film, w którym jakaś kobieta podając się za najmłodszą córkę cara, Anastazję próbowała przekonać ludzi, że przeżyła tragedię w ostatniej chwili uciekając z Jekaterynburga. Może to właśnie zainspirowało autora powieści do stworzenia tej fabuły.
Książka została napisana dość specyficznie, dwutorowo. Towarzyszymy głównemu bohaterowi od roku 1918 aż do 1981, tak więc naprzemiennie czytamy o czasie spędzonym przez niego w pałacu cara by za chwilę przenieść się do jego późniejszego życia u boku ukochanej żony Zoji. Oboje uciekając z Rosji do końca swoich dni ukrywali się zmieniając nie tylko miasta, ale i kraje, w których się osiedlali.

(…) Uświadomiłem sobie w tym momencie, że moje życie przemija. Miałem pięćdziesiąt cztery lata; jak to możliwe? Przecież to było wczoraj, gdy po przyjeździe do Pałacu Zimowego, szedłem kapiącymi od złota korytarzami za hrabią Czarneckim na pierwsze spotkanie z carem. (…) Jak to się stało, że czas tak szybko zleciał? (…)

Narracja powieści jest w pierwszej osobie czasu przeszłego co sprawia, że czytając książkę ma się wrażenie, że albo czyta się czyjś pamiętnik albo słucha siedzącej naprzeciwko osoby.

Na tle wydarzeń historycznych dotyczących głównie Rosji, wydarzeń rewolucyjnych i zmian politycznych tego kraju czytelnik odkrywa sferę uczuciową zarówno Gieorgija jak i członków rodziny carskiej.

Córki cara Mikołaja II długo nie potrafiły zrozumieć nienawiści jaka ich otaczała, a przecież nie chodziło tylko o to, że w kraju panowała bieda a one żyły w luksusie. Wojna jaką toczyła Rosja pozbawiała wielu Rosjan złudzeń co do tego, że car toczy ją dla ich przyszłego dobra.

Przez fabułę przewija się również postać Rasputina, człowieka, który potrafił zniewolić carycę, kobietę przecież mądrą, wykształconą i inteligentną. Był wręcz faworytem carycy czego nie mogli zrozumieć pozostali członkowie carskiej rodziny z carem na czele.

Fabuła książki napisana w tak specyficzny sposób jak przechodzenie z przeszłości do teraźniejszości jest na tyle ciekawa, że kończąc jeden rozdział już człowiek chciałby wiedzieć, co było dalej.

Prawie przez całą powieść przewija się również tajemnicza postać kobiety, z którą związał się główny bohater. Zoja będąca żoną Georgija jest prostą kobietą, ale w jej osobowości dostrzega się namiastki dostojeństwa.

(…) – Właśnie – westchnąłem. Pomysł, że pozwolą mi poślubić córkę cara, był absolutnie nierealny, jednak w głębi duszy wierzyłem, że car łaskawiej by się do mnie odniósł niż caryca. Oczywiście i tak nie miałoby to znaczenia. Nigdy nie zgodzono by się na nasz związek. Był to niezbity fakt, o którym oboje staraliśmy się nie myśleć. (…)

Mamy zatem w tej powieści spory kawał historii Rosji, mamy wątki dramatyczne, a nawet kryminalne i mamy piękny chociaż dość nieprzewidywalny romans.

Książki John’a Boyne maja to do siebie, że kiedy zacznie się je czytać, to trudno jest się oderwać od stron powieści. I tak też było z tą lekturą.

Myślę, że śmiało mogę napisać, że jest z tych powieści, przez które się płynie. Jest nieco nostalgiczna, wzruszająca i emocjonalna, chociaż momentami fabuła zdaje się być nieprawdopodobna i trochę nierealna, ale to przecież tylko książka, historia wymyślona na potrzeby pewnego rodzaju rozrywki czytelniczej.

To opowieść o odwadze, oddaniu i miłości, oraz o trudach życia zarówno rodzinnego jak i politycznego. Z żalem wspominane przez młodego Georgija układy z ojcem są wątkiem, który mnie bardzo poruszył.

To także pięknie pokazany portret rodziny carskiej, cara Mikołaja II, jego dość wyniosłej żony, córek i młodego carewicza, wszystko umieszczone w ramie czasowej tuż przed wybuchem rewolucji i końcem pewnej epoki w Rosji.

Polecam tę książkę zarówno miłośnikom powieści historycznych jak i tym, którzy lubią powieści obyczajowe z wątkiem romansu. Myślę, że każdy czytelnik znajdzie w niej coś dla siebie.

Dziękuję Wydawnictwu REPLIKA za możliwość przeczytania tej książki w ramach współpracy barterowej, ale po powieści tego autora sięgam zawsze z prawdziwą przyjemnością.